ESSEN, 11 NOVEMBER 2006. De Loveparade verhuist dit jaar naar Essen. Het zijn de eerste regels van een op het oog onschuldig bericht dat medio april door diverse Nederlandse media klein in de kolommen werd opgenomen. Rainer Schaller, organisator van dit dansfestijn dat in de jaren negentig meer dan 1 miljoen mensen trok, zegt Berlijn vaarwel omdat het stadsbestuur maar geen toestemming wil geven voor het evenement.

Op 25 augustus vormt Essen het nieuwe decor voor het muziekspektakel. Het is geen toeval dat de Love Parade – als het aan Schaller ligt voor een periode van vijf jaar – naar het Duitse Ruhrgebied verhuist. Het past naadloos in de ontwikkeling. Hier is de culturele reanimatie namelijk in volle gang. Het Ruhrgebied wás kolen en staal, maar transformeert in sneltreinvaart tot een aantrekkelijk gebied voor liefhebbers van kunst en cultuur.

Essen: 625.000 inwoners

Na het sluiten van de mijnen, de Zechen, was het een streek zonder ziel, zonder identiteit. Maar dat is tegenwoordig anders. De industriecultuur leeft voort in talloze, indrukwekkende industriële monumenten zoals oude fabriekshallen en mijnschachten. Het bekendste voorbeeld daarvan is Zeche Zollverein, een immens areaal aan de noordrand van Essen. Dit wordt het kloppend hart van de Culturele Hoofdstad in 2010.

Met een beetje fantasie kun je je dat nu al helemaal voorstellen. Het allesbehalve objectieve boekje ‘Zollverein entdecken’ van Delia Bösch, speciaal geschreven voor bezoekers, noemt “Zollverein de mooiste mijn ter wereld”. Gerhard Seltmann, directeur van de Zollverein exhibitions association, zegt in het architectuurmagazine Talking Cities: “Zollverein betekent drie dingen: werelderfgoed industriële cultuur en design. Juist die combinatie bezorgt Zollverein die unieke en sterke identiteit.”

Het is, kortom, een plek waar je een keer geweest moet zijn. Naar deze wijk in Essen, Katernberg, is het slechts twee uur met de auto vanuit Maastricht. Architect Rem Koolhaas is verantwoordelijk voor het masterplan dat in 2010 helemaal moet zijn uitgevoerd. Wie parkeert op het terrein A1 ziet en voelt het meteen: dit is een bijzonder complex, onmetelijk groot. Hier ronddwalen betekent verdwalen, daar helpt geen plattegrond aan.

Blikvanger is Schacht XII, de schacht voor kolentransport, in 1986 stilgelegd en uitgegroeid tot het symbool van het nieuwe Ruhrgebied. De immense Kolenwasserij, te bereiken via de hoogste roltrap (bijna 24,5 meter) van Duitsland, wordt gebruikt voor tentoonstellingen en dient als informatiecentrum. Zollverein is eigenlijk een stad op zichzelf. Ongeveer duizend mensen vinden werk in musea, ateliers, tientallen bedrijven in de creative industries, café en restaurants, winkels en hotels. De Zollverein School of Management is gevestigd in een futuristische kubus van het Japanse architectenbureau SANAA. In de winter is er een schaatsbaan en in de zomer kan er worden gezwommen. Jaarlijks bezoeken een half miljoen mensen dit terrein, maar het is zo enorm groot dat je elkaar nooit in de weg loopt en de stilte nog kan overheersen.

Er waait een frisse culturele wind door het Ruhrgebied, waar bijna 6 miljoen mensen wonen. Uiteraard mede mogelijk gemaakt door hoge subsidies en investeringen. Het zorgt ervoor dat de sky the limit is. Als Essen in 2010 de titel cultuurhoofdstad van Europa draagt, is het de bedoeling om ook kunst te tonen in de oude schachten van Zollverein. Eén kilometer onder de grond. Hoe? Dat weten ze nog niet precies, maar daar vinden ze wel een oplossing voor.

Dit verhaal is gepubliceerd in het boek ’Maastricht, waarheen? Momentopname van een metamorfose’ (2007) van Branko Eijssen en is te lezen op http://metamorfosemaastricht.blogspot.com/