BERLIJN, 10 JULI 2009. Platz der Luftbrücke, Berlijn. Je voelt, zoals op zoveel plekken in deze miljoenenstad, de historie. Hier staat het monument voor de 79 piloten, om het leven zijn gekomen tijdens de Berlijnse luchtbrug, die tussen 26 juni 1948 en 12 mei 1949 nodig is om de stad West-Berlijn te bevoorraden. Hun namen zijn in het beton gegraveerd.

Achter dit plein raast het verkeer over de Mehringdamm, de noord-zuidas van Berlijn, de wijk Kreuzberg in. Als je Platz der Luftbrücke oversteekt kom je bij Flughafen Tempelhof. Na het Pentagon het grootste complex ter wereld. “De moeder aller vliegvelden”, zo omschreef architect sir Norman Foster het complex ooit. In 1927 is Tempelhof ’s werelds eerste vliegveld met een ondergronds treinstation. Adolf Hitler ziet Tempelhof als symbool voor zijn allesomvattende Duitse rijk ‘Germania’.

Sinds 30 oktober 2008 is Flughafen Tempelhof dicht. Vier jaar nadat de Berlijnse senaat beslist de deuren van de luchthaven op slot te doen. Ophef, protest, handtekeningenacties, bondskanselier Merkel die Tempelhof wil laten ombouwen tot klein zakenvliegveld; het proces is er ernstig door vertraagd, maar sluiting blijkt onvermijdelijk. In een referendum stemt weliswaar 60,1 procent van de Berlijners tegen, maar de opkomst is te laag.

Het halfronde gebouwenensemble van architect Ernst Sagebiel is vandaag grotendeels verlaten. Alleen een schoonmaker is binnen, hij dweilt de vloer. Een paar toeristen lopen een rondje om het complex en bewonderen de imposante architectuur. De parkeerplaats voor de hoofdingang is verlaten. Wat rest is de mythe Tempelhof, een icoon van een vliegveld.

Te mooi om niks mee te doen. Dat gebeurt – voorlopig – gelukkig dan ook niet. Het is onbekend welke bestemming Tempelhof in de nabije toekomst krijgt, maar in een stad als Berlijn weten ze wel raad met leegstaande gebouwen. De afgelopen dagen is de voormalige luchthaven onder andere het schitterende decor geweest van de internationale modemanifestatie Bread & Butter en een urenlange vuurwerkshow die tienduizenden bezoekers trok.

Nu Tempelhof dicht is, beschikt Berlijn nog over twee vliegvelden: Tegel, in het noordwesten van de stad, en Schönefeld in het zuidoosten. En de komende jaren zal het op beide luchthavens behelpen blijven voor de stroom bezoekers, die er niet minder op.

Berlijn: 3,4 miljoen inwoners

Op Tegel is een grote hal neergezet die nog het meeste lijkt op een uit de kluiten gewassen bouwkeet, die dienst doet als extra incheckdesk. Op Schönefeld lopen de werklui dwars door de passagiers. Het geluid van boormachines is sinds april 2007 inmiddels normaal. Op deze plek – met de metro is het ongeveer een half uur naar Alexanderplatz – verrijst in 2011 Berlin Brandenburg International (BBI). Het hypermoderne complex verwacht na de opening 22 miljoen bezoekers, twee miljoen meer dan Tegel, Schönefeld en Tempelhof in 2007 verwerkten. In uitbreiding naar 40 miljoen passagiers per jaar is voorzien. BBI krijgt de beschikking over een groot treinstation, waar je met een shuttle naar de stad wordt gebracht.

Als BBI in gebruik wordt genomen, gaat Tegel ook definitief op slot. En dan is het aantal luchthavens in Berlijn gereduceerd tot één. Door de sluiting van Tegel en Tempelhof zullen honderdduizenden Berlijners geen last meer hebben van overlast. Maar het zal lang duren voordat Berlin Brandenburg International de historische status heeft bereikt van Flughafen Tempelhof. Misschien zal dat wel nooit gebeuren.

Het enorme complex Flughafen Tempelhof is anno 2009 bijna uitgestorven.