Zicht op de wijk die vooral bekend staat als het architectonisch visitekaartje van Maastricht. foto: Architectuurfocus

MAASTRICHT, 2 DECEMBER 2010. Lees de jubelende verslagen in gerenommeerde dagbladen, tijdschriften of reisgidsen en de vraag rijst waarom wij eigenlijk zo lang doorzeuren over een stadsdeel in Maastricht dat na twintig jaar kennelijk zijn belofte nog steeds niet heeft ingelost? De Engelse kwaliteitskrant The Guardian rept van ‘the striking metallic arc of the Hoeg cycle and footbridge that runs across the Maas to the Centre Céramique’.

In de Rough Ruide, met Lonely Planet boegbeeld in de reisgidsenindustrie, wordt de hedendaagse architectuur van Céramique geroemd en in één zin verbonden met de ‘vibrant city of Maastricht’. Het zijn een paar voorbeelden van een oneindig lange lijst van artikelen over de toeristische aantrekkingskracht van de hoofdstad van Limburg die door de komst van Céramique ontegenzeggelijk groter is geworden.

Ach, weten zij veel dat Jo Coenen, architect en supervisor van het project, in het begin van dit jaar in deze krant zijn teleurstelling heeft geuit over de ontwikkeling van de wijk die volgens hem maar niet tot leven wil komen. Als hij dat zegt, moet je op z’n minst even stilstaan bij dat gegeven en de balans durven opmaken.

Dat hoogwaardige architectuur, vaak in combinatie met een aantal culturele functies, niet automatisch leidt tot een bruisend (als daar al een eensluidende definitie voor is) stedelijk en cultureel klimaat zoals vaak wordt aangenomen, is geen typisch Maastrichts probleem. Die worsteling doet zich ook voor in andere, Nederlandse en Europese, steden die op zoek zijn naar nieuwe economische impulsen. Ga maar eens kijken in het Paleiskwartier in ‘s Hertogenbosch of de Medienhafen in Düsseldorf, waar architecten van naam en faam fraaie gebouwen hebben ontworpen en ook nog steeds een discussie woedt of het wel levendig genoeg is. Je kunt in Luik wel een station van starchitect Santiago Calatrava neerzetten, maar wie of wat zorgt er vervolgens voor dat de aanpalende wijk opbloeit?

Maastricht: 118.000 inwoners

Het creëren van voorwaarden biedt niet altijd garanties voor succes. In Céramique staat een bibliotheek, er zijn twee musea, er zijn cafés en winkels. De ligging, aan de Maas en op een steenworp van de historische binnenstad, is een pre. Maar wie gelooft er nog in de maakbaarheid van de samenleving? Zeker in deze tijd van individualisering, waarbij sociale cohesie al lang niet meer vanzelfsprekend is. De wijk wordt bevolkt door senioren – vaak getypeerd als pensionado’s – en jonge, goed opgeleide professionals. Dat zijn verschillende werelden, met soms botsende belangen en vaak andere opvattingen over wat toelaatbaar is. De ene groep vindt skaters, een paar zwervers en geluidsoverlast van een festival aan de andere kant van de rivier behoren tot de charmante rafelrandjes die een stad óók moet hebben. De andere groep verzet zich ertegen.

Linksom of rechtsom: het heeft de buurt een stempel van seniorenresort opgeleverd. Koppel dat aan het hoge verwachtingspatroon dat er altijd is geweest en je snapt dat er niet één antwoord is op de vraag waarom Céramique zijn belofte nog niet heeft waargemaakt en hoe het nu verder moet. Visionairs hadden liever gezien dat de winkels aan Plein 1992 bevolkt zouden worden door jonge, creatieve ondernemers die tegen lage huurprijzen een eigen zaak konden bestieren. De slagader van de wijk, de Avenue Céramique, werd een Ramblasachtige toekomst voorspeld. Anno 2010 niks van dat alles. Ook een interessant videokunstproject, zoals dat in het najaar een maand lang werd georganiseerd, brengt nauwelijks leven in de straten. Maar wie na twintig jaar een balans opmaakt, is aan de vroege kant.

Een van de bewoners van Céramique, het instituut voor architectuur en design NAiM/Bureau Europa, is sinds deze week in de Wiebengahal getransformeerd tot ‘Club Céramique’. Het is een poging om het zogenaamde sociaal kapitaal van de wijk zichtbaar te maken. Wie woont er in Céramique en waarom, welke interesses hebben de bewoners en welke mogelijkheden en potenties biedt de wijk voor de toekomst?

Céramique is als stedenbouwkundig project afgerond, maar daarmee houdt de ontwikkeling van de wijk niet op. Ook een internationaal congres, volgend jaar januari over de internationale betekenis van Céramique, levert wellicht antwoorden op. Het zijn allemaal stapjes die kunnen leiden tot een hernieuwde visie op wat nu nog vaak gekwalificeerd wordt als ‘het architectonisch visitekaartje van Maastricht’. Maar de wijk kan en wil meer zijn dan dat. Het kan nog wel eens twintig jaar duren voordat de eerste resultaten zichtbaar zijn. Of ze dan ook alom tot tevredenheid leiden?

Dit verhaal is gepubliceerd in Dagblad De Limburger/Limburgs Dagblad op donderdag 2 december 2010. Zie ook www.limburger.nl voor een dossier over 20 jaar Céramique. Kijk op www.bureau-europa.nl voor het programma van ‘Club Céramique’.