De drie koperen ketels van kunstencentrum Wiels, in wat ooit Europa’s grootste brouwzaal was.

BRUSSEL, 23 JANUARI 2011. In de hal annex café-restaurant van kunstencentrum Wiels doen wij het spel ‘zoek de werkloze’. Dat zit zo: als je geen baan hebt, betaal je slechts twee euro voor een kaartje. Nee, nee, geen grap. Het staat op het informatiebord. Ik vind het prima, maar heb deze actiekorting in de museale wereld nog nooit ergens kunnen ontdekken. Bovendien, hoe bewijs je die werkloze status? Is een brief van het uitzendbureau genoeg? Maak je een kopie van je arbeidsongeschiktheidsuitkering?

Ho, stop. Wacht. Een zondagmiddag in Vorst, gemeente Brussel. De fantasie gaat met mij op de loop. Misschien is het de drukte. Ik geloof niet dat ik ooit zoveel kinderen heb gezien in het voorportaal van een museum. Aan de hand van papa, mama, opa, oma, familie of vrienden gaan ze mee naar de overzichtstentoonstelling van de invloedrijke hedendaagse Belgische kunstenaar Francis Alÿs. Terecht, zo blijkt. Niet voor niets is de expositie ook in Tate Modern in Londen en The Museum of Modern Art (MoMa) in New York te zien. Met het bekijken van zoveel mooie en interessante creaties kun je nooit vroeg genoeg beginnen.

In combinatie met een biologische lunch en het aanschouwen van deze schitterende industriële entree maken je gedachten kennelijk de meest vreemde sprongen. Alles hier ademt historie. Het verhaal achter de geschiedenis maakt al snel nieuwsgierig. Dan biedt de bescheiden bookshop van Wiels uitkomst. Kennis kost in dit geval precies vijf euro.

Brussel: 1,1 miljoen inwoners

Ooit, in de jaren dertig van de twintigste eeuw, was dit de grootste brouwzaal van Europa. Onderdeel van de brouwersdynastie Wielemans-Ceuppens, eigenaar van een immens terrein aan de spoorlijn die de wijken Vorst en Anderlecht van elkaar scheidt. Het silogebouw is ontworpen door architect Adrien Blomme. Van de oorspronkelijk acht koperen ketels staan er nog drie overeind. Daar tussen in staan houten tafels, stoelen en een bar. De hoge, horizontale ramen zorgen voor veel lichtinval.

Daar is over nagedacht. De architectuur is ook belangrijk voor het personeel van het bedrijf, zo valt te lezen in het tijdschrift La Revue Documentaire – Organe mensuel de l’industrie du bâtiment uit 1931: “Ze zullen met volle teugen van de lucht en het licht genieten in dit luxueus ingerichte gebouw.” Licht, lucht, ruimte, gezondheid: het zijn belangrijke principes van het modernisme. Samen met de brouwzaal is het kantoorgebouw van de brouwerij uit 1895 het enige overblijfsel van het negentiende-eeuwse complex. Het ‘Blomme-gebouw’ wordt voortdurend met sloop bedreigd. Pas vijf jaar na de sluiting van de brouwerij, op 20 juli 1993, krijgt het de monumentenstatus. Toch volgt een lijdensweg. Ruiten van de leegstaande silo worden ingegooid, er slapen zwervers en koperen onderdelen van de ketels worden gestolen.

Intussen vliegen de plannen voor herbestemming over de tafel. Er moet een hotel voor jongeren in komen, een culturele site, een multifunctionele zaal met internettoegang voor iedereen, een theater, een bibliotheek, grote bedrijven overwegen er in te trekken. Het wordt – na een lange strijd – uiteindelijk een centrum voor hedendaagse kunsten. Na ruim twee jaar verbouwen en renoveren opent Wiels in mei 2007 zijn deuren.

Anno 2011 wordt het markant grijs betonnen hoekgebouw aan de Avenue de Volxemlaan, nog geen kilometer van treinstation Brussel-Zuid, als culturele parel voor de stad bestempeld. Zelfs financieel zit het mee. Het Brussels Gewest heeft begin dit jaar 1,5 miljoen euro over 25 jaar ter beschikking gesteld waardoor Wiels een plan kan opstellen om de schulden die tijdens de renovatie zijn ontstaan, af te bouwen. Dan kun je ook met goed fatsoen een ‘ode’ brengen aan de werkloze. Elke twee euromunt is pure winst.