Cadeautje van multimiljardair Rinat Ahkmetov voor zichzelf en Donetsk: de Donbass Arena.

DONETSK, 15 JUNI 2012. Op een zonnig terras in de stad van ’s lands rijkste man vraag ik me toch af waarom Rinat Ahkmetov wél een appartement in hartje Londen koopt voor 169 miljoen en óók 275 miljoen euro investeert in een overigens fantastisch voetbalstadion dat hij heeft laten bouwen op zijn geboortegrond, maar geen bijdrage levert aan de infrastructuur in zijn geliefde regio.

Als je per auto in Donetsk wil komen, moet je namelijk over wegen die kromgetrokken zijn van de hitte. Of ze zijn niet af. Is het nu zoveel moeite om wat oliegeld vrij te maken voor her en der een vangrail? Een streep witte verf in het midden van de weg zou ook al helpen. Al kan Ahkmetov er natuurlijk ook niet zo veel aan doen dat zijn landgenoten het enige echte gevaar vormen: ze rijden als idioten.

Links inhalen via de berm, terwijl ternauwernood een tegemoetkomende auto wordt ontweken? Ja hoor, dat mag. In het donker rijden zonder licht? Toegestaan. Vriend B. noemt het machoverkeer. “Wie de grootste auto bezit, heeft altijd voorrang”, schrijft het economisch tijdschrift Business Ukraine. En dan hebben we het nog niet gehad over overstekende mensen en fietsers op de snelweg. Of de DAI, de door en door corrupte verkeerspolitie. Ze halen je van de weg omdat je 79 rijdt waar je 50 kilometerper uur mag. Tenminste, dat beweren ze. Er staat uiteraard nergens een bord waar je dat had kunnen zien.

Donetsk is een kolenstad. Het Oekraïense centrum voor mijnbouw en zware industrie. Weet Ahkmetov veel. De mijnwerkerszoon reist vooral met zijn privéjet. Als hij het asfalt al beroert, dan zit zijn chauffeur achter het stuur. Hij verplaatst zich altijd in colonne én met tien lijfwachten aan zijn zijde. Zijn geblindeerde Mercedes 600 was in 2005 het doelwit van twee aanslagen. Met raketwerpers. Vandaar.

Ahkmetov is de suikeroom van Shakhtar Donetsk, de plaatselijke voetbaltrots. In de documentaire ‘Het andere Chelsea’, die onlangs ook op de Nederlandse televisie werd uitgezonden, volgt de Duitse filmmaker Jacob Preuss twee grote fans van de club. Een van hen is een mijnwerker. De man heeft een cynische kijk op het corrupte Oekraïense regime.

De andere fan behoort tot de betere klassen en moedigt Shakhtar aan vanuit een vipbox. Maar ook hij weet hoe het werkt. “Elders beschermt de wetgeving zowel machthebbers als oppositie. In Oekraïne alleen de machthebbers. Verlies je de verkiezingen, dan vlieg je in de gevangenis.” Daarom is Shakhtar ook politiek belangrijk, zegt hij: de club dient het belang van de partij van president Viktor Janoekovitsj, met wie Ahkmetov goed is bevriend.

Donetsk: 1 miljoen inwoners

De Donbass Arena ligt als een soort ufo in een park. Donkere wolken hangen boven het stadion dat met Ahkmetov’s geld is gebouwd, de wind trekt aan. De tienduizenden supporters van Oekraïne die de middag hebben doorgebracht met het drinken van wodka op een van de vele terrassen aan de Artyoma, een kilometerslange boulevard die naar het centrum van Donetsk leidt, houden even halt en applaudisseren voor de spelersbus die langsrijdt. Hun helden spelen vanavond tegen Frankrijk.

Het oranje-zwarte logo van Shakhtar Donetsk domineert de hoofdingang. De club wint in 2009 de Europa League en zet de stad van de steenrijke Ahkmetov daarmee definitief op de internationale voetbalkaart. Het levert ze een stevige bonus op van de eigenaar, die in 1995 voorzitter wordt. Hij is de opvolger van Aleksandr Bragin die in oktober van dat jaar op de eretribune samen met zijn lijfwachten slachtoffer wordt van een aanslag.

De 45-jarige Ahkemtov is de baas van System Capital Managamet, een holding die zich vertakt in mijn- en staalindustrie, energie, telecommunicatie, vastgoed, banken en verzekeringen. De man heeft zelfs zijn eigen vliegmaatschappij. Inmiddels is hij zelf ook parlementslid. In stukken van onderzoeksjournalisten in Oekraïne komt hij naar voren als hoofd van een criminele organisatie, die zich bezighoudt met fraude en witwaspraktijken. Bewijzen zijn nooit geleverd.

Of Ahkmetov ook vanavond op de tribune zit, is onduidelijk. De tientallen camera’s weten hem niet te vinden. Oekraïne tegen Frankrijk wordt om een andere reden even wereldnieuws. Na vier minuten wordt het duel gestaakt vanwege onweer en bliksem in Donetsk. Een uur ligt de wedstrijd stil. Dat is slechts twee keer eerder gebeurd in de geschiedenis van een groot eindtoernooi.

Na afloop blijkt dat de storm in Donetsk flink heeft huisgehouden. Takelwagens zijn, met hulp van brandweermannen, bezig om bomen van de weg te halen. Als we de stad uitrijden, slalommen we langs waterplassen en grote takken. In een bocht naar links, op de rechterrijstrook, stuur ik onze huurauto in het donker de stad uit. Uit het niets duikt een vrouw op, die over dezelfde strook asfalt loopt. Ik ontwijk haar maar net en ze werpt ons een nijdige blik toe en scheldt ons – druk gebarend – uit. Tja, natuurgeweld en boze vrouwen, daar kan zelfs Ahkmetov weinig aan veranderen.