ANTWERPEN, 25 JANUARI 2014. Een man in lichtblauwe zwembroek, type ballenknijper, glimlacht in de camera. In zijn rechterhand een zwarte zonnebril, op zijn hoofd een matrozenpet. Aan zijn voeten draagt hij sportslippers. Voor een man van 77, dat moet gezegd, heeft hij een behoorlijk afgetraind lichaam. Michail Pavelivitsj Karabelnikov uit Novokoeznetsk reist elk jaar bijna drieduizend kilometer om in de Russische badplaats Sotsji van zijn vakantie te genieten.

Zevenendertig jaar lang werkt hij in de mijn en Karabelnikov wordt uiteindelijk voorman van zo’n honderdvijftig koempels. Zijn veelbelovende carrière komt in het slop terecht omdat hij weigert lid te worden van de Communistische Partij. Daar is hij behoorlijk trots op. Lijkt me een mooi vent, die Michail. Ik kijk naar zijn portret aan de muur van het fotomuseum in Antwerpen.

Als je hier de deur uitloopt, zet je voet op historische grond. In de zestiende eeuw waren de Zuiderdokken op ’t Zuid een citadel voor Spaanse soldaten. Daarna worden ze onderdeel van de Antwerpse haven, waar steenkool, zand, stenen en mosselen wordt vervoerd. Als de dokken in de loop der jaren verouderd raken, worden ze gedempt. Nu staan er honderden auto’s. Dit stuk asfalt, tussen de Vlaamse en Waalse Kaai, is een van de weinige plekken waar je gratis kunt parkeren.

Dit stukje stad is ons vaste vertrekpunt voor een dag of weekend in Antwerpen. De meeste pakhuizen staan nog fier overeind. Je vindt er ateliers, trendy winkels, cafés en restaurants. De keuken in l’Entrepôt du Congo is doorlopend geopend. Dus als je om drie uur ’s middags zin hebt in Portugese groentesoep en bitterballen, dan kan dat. Een gekke gedachte kan je dan zomaar overvallen.

Antwerpen: 512.000 inwoners

Dichterbij Sotsji, waar op 7 februari de Olympische Winterspelen beginnen, zullen we niet snel meer komen. Vierduizend kilometer reizen naar deze stad aan de Zwarte zee is nooit een optie geweest, terwijl een bezoek aan de laatste Spelen in Londen toch bijzonder goed zijn bevallen. Dan kan de Russische president Vladimir Poetin nog zo hard beweren dat hij de homorechten zal respecteren. Geloven doet niemand hem.

De afgelopen tijd heb ik weinig gelezen dat mij heeft overtuigd om in het vliegtuig te stappen. Sotsji 2014 kost volgens schattingen zo’n veertig à vijftig miljard euro; de 21 eerdere Winterspelen bij elkaar opgeteld circa 35 miljard. Absurd duur dus. Maar goed, dat maakt het allemaal niet minder fascinerend. Dat tonen de Nederlandse journalisten Rob Hornstra en Arnold van Bruggen met hun expositie The Sochi project, an atlas of war and tourism in the Caucasus goed aan.

In grote zwarte letters staat op een witte muur: the 2014 Winter Olympics are being held staged in a subtropical conflict zone. Sinds 2007 werken Hornstra en Van Bruggen samen om het verhaal over Sotsji te vertellen. Ze reisden de afgelopen jaren talloze keren door deze regio. Het heeft schitterende foto’s van vooral mensen opgeleverd die leven in dit ingewikkelde gebied, waar oorlog en armoede hand in hand gaan.

Nog geen vijf kilometer van de plek waar de Olympische Spelen verrijzen, ligt Abchazië, ooit onderdeel van Georgië. Ondanks de officiële onafhankelijkheid blijft het land straatarm. De winsten komen bij een kleine elite terecht. Aan de andere kant van de bergen bij Sotsji ligt de Noord-Kaukasus, het meest arme en gewelddadige gebied binnen de Russische Federatie. Rusland probeert de Noord-Kaukasus al driehonderd jaar onder controle te krijgen. In de ruimte hangt een enorme kaart van de regio, waar deze conflicten en historische dwarsverbanden op te vinden zijn. Van Tsjerkessië tot Noord-Ossetië en van Tjetsjenië tot Dagestan: je blijft er naar kijken.

Hornstra en Van Bruggen stellen dat Sotsji de Costa del Sol van Rusland is, maar dan nog iets goedkoper. Het herinnert de meeste Russen aan hun eerste strandvakantie en eerste liefde. De geur van zonnemelk, zweet, alcohol en gegrild vlees voert de boventoon. De sentimentele muziek is oorverdovend. Voor de Spelen moest alles van de grond af aan worden opgebouwd. Dat maakt het verhaal van Sotsji meer dan de moeite waard. Maar bespaar je een duur ticket naar een stad waar tijdens de Spelen elke wanklank zorgvuldig wordt gesmoord. Hoe het echt zit, leer je tot en met 2 maart in Antwerpen.

Michail Karabelnikov (77) aan het strand van Sotsji in 2009.