37 kunstolifanten staan tot en met 25 mei 2011 kriskras door Heerlen: Elephant Parade is een evenement van internationale allure.

HEERLEN, 25 MAART 2011. Gehoord in Heerlen: “Wat een leuk initiatief. Waarom hebben we dat in Maastricht nooit?” Getuige van deze uitspraak: Douwe Dijkstra, directeur bij hypotheekverstrekker Obvion. Hij vangt het gesprek tussen twee oudere dames op in de Gallery Store, de tijdelijke uitvalsbasis van Elephant Parade. De grootste openlucht expositie ter wereld – dit jaar ook nog te zien in Milaan, Kopenhagen en Singapore – brengt 37 manshoge bont geschilderde olifanten naar het centrum van Heerlen. In het Parkstad Limburg Theater zijn honderd genodigden bijeen om de opening te vieren en medeoprichter Mike Spits is een tevreden man.

“Ik ben blij met Heerlen, een stad met lef. Steeds meer steden benaderen ons of we willen komen. Maar er zitten weinig kleine steden van het kaliber Heerlen tussen. Dat zegt iets over hun doorzettingsvermogen en creativiteit. Zij hebben het aangedurfd om draagvlak te creëren bij sponsors, kunstenaars, gemeente en ondernemers. Dat is voor ons een vereiste. Het draait immers om zo veel mogelijk geld bij elkaar brengen voor het goede doel. Heel knap dat het hier is gelukt.”

Het past naadloos in het beeld van de verfrissende culturele lentebries die door Heerlen waait. De stad wil vooruit. Kan niet, zoals buur Maastricht, leunen op een rijke historie en dus is zij afhankelijk van goede ideeën en creatief ondernemerschap. Het bedrijfsleven leert de taal van het culturele veld steeds beter spreken en weerstaat voorlopig de PVV-kreet dat cultuur toch vooral een linkse hobby is. Ze zijn steeds vaker bereid om te investeren in een afhankelijkheidsrelatie, en nemen geen genoegen met een verstandshuwelijk.

“Het bruist weer”, verklaart Dijkstra opgetogen. “En dat is niet de eerste keer. Op de werkvloer wordt volop over initiatieven als Elephant Parade gesproken. Het zorgt voor een positieve boost. Hoe meer er te doen is, hoe liever mensen hier blijven wonen.” Het is alsof je Charles Landry, gespecialiseerd in stedelijke ontwikkeling en de afgelopen week als spreker aanwezig in Heerlen en Maastricht, hoort praten. Zijn boodschap: vroeger kwam tachtig procent van de mensen naar de stad voor werk, nu komt tweederde voor de stad en pas daarna voor die leuke baan.

Heerlen: 89.000 inwoners

Om de twee dametjes alvast uit de droom te helpen: Elephant Parade komt niet naar Maastricht. Nu niet en in principe nooit niet. Spits: “We hebben Heerlen exclusiviteit beloofd. Twee keer in één regio is te veel.” Maastricht moet dat ook niet erg vinden. Bijna 75.000 kunstliefhebbers vinden dezer dagen weer de weg naar het MECC, waar de prestigieuze kunst- en antiekbeurs TEFAF wordt gehouden.

Aanhangers van de Zuid-Limburgfilosofie zullen zeggen dat het goed is zo. Dit is bijna een gedroomd scenario: het belang van de regio staat voorop, de wens van individuele steden is ondergeschikt. Dat is de koers die de kwartiermakers van Maastricht kandidaat Culturele Hoofdstad 2018 ook voorstaan. Die boodschap moet er worden ingestampt. En dus wordt op 18 maart tijdens de Tefaf Businessmeeting in Maastricht – het thema is cultuurhoofdstad – op een groot scherm achter de sprekers een foto getoond van de expositie van de Franse kunstenares Niki de Saint Phalle (vier sterren in een kunstrecensie van NRC Handelsblad) in Schunck* Heerlen.

Solistisch gedrag wordt niet meer getolereerd. Samenwerken, niet (elkaar) tegenwerken. Hoe geforceerd het af en toe ook oogt, het is de enige manier om een regio die vaak de neiging heeft zichzelf een te marginale rol toe te kennen en kampt met economische tegenspoed, er weer bovenop te helpen. De potentie van een regio die A-merk wil zijn is aanwezig, maar het is voor velen nauwelijks zichtbaar.

Niet voor niets is een groep journalisten van landelijke media vandaag te gast om een beter beeld te krijgen van een gebied dat ze amper kennen, hooguit van de verhalen die zo nu en dan doorsijpelen. En meestal zijn die niet positief. Denk aan de clichés krimp, braindrain en het gebrek aan banen. Veronderstellingen die, als je je er in verdiept en onderzoek doet, niet kloppen of slechts de halve waarheid blijken te zijn.

Werken aan een nieuw imago is vooral ook een kwestie van herhalen. Je kunt niet vaak genoeg benadrukken waar je goed in bent. De Randstad is ook een kunstmatig gecreëerd begrip, synoniem voor ‘daar waar de banen zijn’ en ‘daar waar het fijn wonen is’. Mijn beeld is: altijd file, overbevolkt en met z’n honderden tegelijk solliciteren op dezelfde baan. Als ik even mag generaliseren: Randstedelingen kijken vaak op als je zegt dat je vanuit Maastricht de hele wereld binnen handbereik hebt. De vliegvelden van Luik, Brussel, Charleroi, Keulen en Düsseldorf liggen immers op maximaal anderhalf uur rijden.

Ze staan er simpelweg niet bij stil. Zo werkt dat nu eenmaal in het hoofd van mensen. Maar daar kun je iets aan doen. Zuid-Limburg en de euregio is Europa in het klein: voor wie hier woont, is het dagelijks oversteken van grenzen een normale zaak. Dat is het adagium van Huub Smeets, zakelijk leider van Maastricht kandidaat Culturele Hoofdstad. Als je dat eindeloos blijft herhalen, heb je kans dat het op een gegeven moment blijft hangen.

Als de regio Zuid-Limburg wil uitgroeien tot eentje van landelijk, ja zelfs internationale allure – en die brandende ambitie is er – moeten steden als Heerlen en Maastricht over hun eigen schaduw heen stappen. Het aanbod moet complementair en op elkaar afgestemd zijn, kwalitatief hoog bovendien. TEFAF én Elephant Parade én Niki de Saint Phalle mag dan geen uitzondering zijn. Het moet, vaker dan nu het geval is, regel worden. Dat je dan naar een voetbalwedstrijd van Standard in Luik gaat, in Hasselt naar het modemuseum en in Aken op het terras bij Starbucks koffie kunt drinken, is uiteraard mooi meegenomen. Vertel het vooral tegen iedereen die het wil horen.