Eind 2014 te zien in Mons: het nieuwe treinstation van architect Santiago Calatrava.

MONS, 16 OKTOBER 2011. Op weg naar het station van Mons, lopen we door Rue de Boussu. Een straat zoals een straat in zo’n buurt hoort te zijn. Het is niet meer dan een steeg eigenlijk, met een café en een rij slecht onderhouden huizen. Dichte rolluiken, verwelkte bloemen of afzichtelijke kitsch achter het venster. Drie op leeftijd zijnde dames staan in een deuropening met elkaar te praten. Eentje draagt alleen lingerie. Boven het raam brandt het roodroze tl-licht. Ach ja, natuurlijk.

Een troosteloos beeld? Best wel. Vooral vanwege de omstandigheden. Maar dit hoort óók bij de factoren die een stad haar onweerstaanbare charme bezorgen. En dan vraag je je af hoe het hier in 2015 zal zijn. In dat jaar is Mons – Bergen, zoals de Vlamingen zeggen – cultuurhoofdstad van Europa. Dan is het hopeloos ouderwetse stationsgebouw, op een paar honderd meter van Rue de Boussu, slechts nog een voetnoot in de geschiedenis en zal iedereen oh en ah roepen bij de ongetwijfeld spectaculaire opening van het nieuwe futuristische bouwwerk van Santiago Calatrava.

Het treinstation, dat qua ontwerp erg veel lijkt op dat van Luik-Guillemins, bestaat voorlopig alleen op papier. Eind 2014 moeten de werkzaamheden zijn voltooid. Zoals dat gaat overal waar de Spaanse sterarchitect opduikt, is het prijskaartje van 37 miljoen euro inmiddels verdriedubbeld. Maar dat wordt voor lief genomen in het ambitieuze Mons, de hoofdstad van de Belgische provincie Henegouwen.

Where technology meets culture, staat op de promotieboekjes die inwoners maar vooral ook bezoekers moeten wijzen op het project Culturele Hoofdstad. In Mons praten ze graag over de Digital Innovation Valley, waar multinationals als Microsoft, IBM, Hewlett-Packard, Cisco en H&M zijn neergestreken. Al in 2007 vestigt Google zijn Europees datacenter in Mons. Vooral de aanwezigheid van glasvezelkabel en water voor de koeling van de installaties is van doorslaggevend belang. Het bedrijf koopt 85 hectare land en investeert voor 250 miljoen euro. Het levert de regio 120 banen op.

“Vlakbij de erfgoedstad groeit een nieuwe stad die investeerders aantrekt”, zo lees je in de folder. “Het toekomstig station dat door de architect Santiago Calatrava wordt gerealiseerd, zal de ideale brug vormen om deze twee steden te verbinden.” Een andere grootheid in de architectuurwereld, Daniel Libeskind, die tevens het nieuwe World Trade Centre voor Ground Zero in New York heeft ontworpen, tekent voor het nieuwe congrescentrum van Mons dat een plek krijgt naast Calatrava’s creatie.

Mons: 91.000 inwoners

In aanloop naar het cultuurjaar 2015 domineren voorlopig hijskranen en bulldozers het straatbeeld. Overal wordt gebouwd of vinden voorbereidende werkzaamheden plaats. Aan de rand van stad, op de plek van een militaire rijschool, is het fraaie uit glas en beton opgetrokken Théâtre du Manège verrezen. Op het braakliggende terrein erachter worden honderden nieuwe appartementen gebouwd.

Het rode hek van Carré des Arts, een paar minuten zuidwaarts wandelen vanaf het centrale stadsplein Grand Place, is dicht maar niet op slot. In het begin van de negentiende eeuw was dit een kazerne, nu het domein van verschillende kunstinstellingen zoals het muziekconservatorium en de Hogeschool voor Plastische en Visuele Kunsten. De binnenplaats, omgeven door zuilen, krijgt van het Brusselse architectenbureau Agwa op termijn een hypermoderne overkapping.

En soms kom je op plekken waar ze al helemaal klaar lijken te zijn voor het jaar 2015. Om de hoek bij Carré des Arts liggen de gerenoveerde gebouwen van de voormalige Slachthuizen, waar ruimte is voor tentoonstellingen. Of wat te denken van het in 2007 geopende museum Beaux-Arts Mons, in de volksmond inmiddels gewoon BAM. Vooral het dakterras, geheel voorzien van houten vlonder maar helaas nog zonder café, is zeer de moeite waard.

Het is, verstopt tussen de woonhuizen en het St. Josephziekenhuis, even zoeken naar La Maison Folie aan Rue du Gouvernement. Ook al zo’n creatieve werkplaats waar experimenteren bijna een voorwaarde is: een laboratorium voor de culturele verenigingen van de stad. Atelier en expositieruimte in een. Ingenieus ingericht bovendien. In de hal, een soort tussenruimte eigenlijk, staat een podium voor artiesten. Daarachter een stalen wand die open kan, waardoor ook het plein buiten erbij betrokken wordt.

Mons, een ambitieus stadje in het zuiden van België. En dan hebben we het nog niet gehad over attracties als het wetenschapspark Pass, ontworpen door de Franse architect Jean Nouvel, en het  industriële complex Grand Hornu. Beiden gebouwd op het terrein van voormalige kolenmijnen in de nabije omgeving. De wereld zal er de komende jaren kennis mee maken. Maar laten we alsjeblieft afspreken dat Rue de Boussu blijft zoals zij is en straks net zo goed onderdeel uitmaakt van Mons 2015.

Klik hier voor architectuurfolder Mons 2015. Hieronder promotiefilm voor Mons Culturele Hoofdstad.