BERGAMO, 9 AUGUSTUS 2021. Op het volgens architect Le Corbusier mooiste plein van Italië lijkt het alsof COVID-19 nooit heeft bestaan. La Piazza Vecchia schittert in de zomerzon. De laatste lege stoelen op de terrassen worden in ijltempo bezet door hongerige toeristen. De klok slaat twaalf keer, gevolgd door een korte klank. Het is lunchtijd in de stad waar vorig jaar de kerkklokken noodgedwongen een poosje zwegen. 

Onze bordjes met polenta, de plaatselijke specialiteit, zien er verleidelijk uit. We genieten van deze schitterende plek, met zijn eeuwenoude huizen en renaissancegebouwen. Als Le Corbusier dit plein in 1949 voor het eerst ziet, verkondigt hij dat het een misdaad zou zijn om ook maar een steen te veranderen. Kort daarna stelt de burgemeester op en rond La Piazza Vecchia een parkeerverbod in.

Een beslissing in dienst van de schoonheidsbeleving, waar wij volop van profiteren. Maar toch voelt het vreemd, hier zijn. In Bergamo, kroonjuweel van de regio Lombardije, zoals de minder bekende buur van Milaan in marketingtaal wordt genoemd. Een bestemming in de bloei van haar leven, als je naar de cijfers kijkt: de luchthaven (Orio del Serio, bekend onder de naam ‘Milaan Bergamo’) is de grootste Italiaanse hub van Ryanair en vliegt op ongeveer 90 steden in Europa en daarbuiten. Maar waarschijnlijk moet de vorige zin in zijn geheel in de verleden tijd worden gezet.

De reisgidsen die vanaf nu verschijnen, zullen namelijk allemaal een nieuw hoofdstuk toevoegen aan de beschrijving van Bergamo. Het is de stad die als geen ander ter wereld voor altijd getekend is door de impact van de coronapandemie. En dat gaat, als je door de straten van Bergamo Basso (de benedenstad) en Città Alta (de middeleeuwse bovenstad) loopt, je voorstellingsvermogen simpelweg te boven.

Bergamo: 121.000 inwoners

De beelden van wat zich hier in de winter en voorjaar van 2020 heeft afgespeeld, staan nog haarscherp op ons netvlies. Bergamo weet enkele weken na de corona-uitbraak in februari niet meer waar ze met haar doden heen moet. De kerkhoven en crematoria liggen vol. In de verlaten straten rijden alleen nog tientallen ambulances, die hun sirenes hebben uitgeschakeld om de bevolking mentaal niet nog zwaarder te belasten. Soms zoeken ze uren in de regio naar een ziekenhuisbed om een patiënt af te leveren.

Ook de kerkklokken zwijgen. Het aantal doden is zo groot dat de klokken de hele dag door zouden moeten luiden, als teken van rouw. Het Italiaanse leger wordt ingezet om doodskisten te vervoeren en de doden te begraven. Nog altijd is de provincie Bergamo met 6.500 slachtoffers (op ruim een miljoen inwoners) tijdens de eerste coronagolf het zwaarst getroffen gebied in de westerse wereld.

De rampspoed is, als je naar het vredige Piazza Vecchia kijkt, niet te bevatten. Alles heeft de schijn van een onbezorgde zomer, die een snelle terugkeer naar het ‘nieuwe normaal’ belooft. Voor mijn gevoel dragen de mensen, en vooral ook kinderen, hier vaker nog een mondmasker op straat dan elders in Italië. Maar wetenschappelijk bewijs voor die stelling heb ik niet. De echte tragedie is misschien in het straatbeeld niet meer zichtbaar, maar “in Bergamo heeft iedereen wel iemand verloren aan corona”, kopt het Nederlands Dagblad drie weken geleden, op 19 juli.

Meer dan de lokale economie ondersteunen door hier te eten, te drinken en geld uit te geven aan kunst en cultuur kun je niet doen. We steken een kaarsje op in de basilica Santa Maria Maggiore, verscholen achter de Venetiaanse loggia die uitkijkt over de Piazza Vecchia. Hier bidden de inwoners tot op de dag van vandaag voor de slachtoffers van de coronapandemie. En zelfs als niet-gelovigen bidden we in stilte mee.