LJUBLJANA, 5 SEPTEMBER 2021. Wie in de avondzon door het centrum van Ljubljana struint, krijgt een inkijkje in het hoofd van Jože Plečnik. Slechts weinig steden in Europa dragen zo sterk het stempel van een enkele architect als de hoofdstad van Slovenië. De liefde voor zijn moederstad komt niet alleen tot uiting in het laten verrijzen van markante gebouwen als de nationale bibliotheek. Plečnik heeft zich ook ontfermd over minder grootste stadse dingen als lantaarnpalen en standbeelden en bruggen.

“Als wandelaar ben ik de lezer van mijn stad. Ik neem steeds dezelfde routes: de rechte lijn van mijn huis naar het centrum, of de route die eerst de stroom en dan de rivier volgt. De laatste is langer, niet alleen door de bochten in de rivier, maar ook omdat ik vaker blijf staan om naar het water te kijken, de natte stenen te ruiken en de wind in de bomen te horen spelen. Vandaag steek ik de stroom over en loop ik naar de stad. Emonastraat met lage huizen, dan kruis ik Zoisstraat die afloopt naar de rivier.”

In de epiloog van haar proefschrift Urban Literacy. A Scriptive Approach to the Experience, Use and Imagination of Place beschrijft Klaske Havik op literaire wijze de gedachten van Jože Plečnik: “In de verte zie ik aan de overkant van de rivier de Sint-Jacobskerk, en daarachter het kasteel op de heuvel. Ik vervolg mijn weg langs oude Romeinse muren. Poreuze steen, in schakeringen van grijs, geel en bruin. Het plein van de Franse revolutie, een merkwaardige kruising, alsof de straat aarzelt, dan een beetje ombuigt en verder gaat.”

Plečnik (1872-1957) probeert Ljubljana te modelleren naar het oude Athene. De veelheid van zijn creaties in de stad, wordt beschouwd als een van de belangrijkste totale kunstwerken van de twintigste eeuw. Plečnik heeft een stempel gedrukt op drie Midden-Europese steden: Wenen, Praag, maar vooral Ljubljana. Na zijn terugkeer uit Wenen en Praag in 1921, aanvaardt Plečnik de post van hoogleraar aan de nieuw opgerichte universiteit van Ljubljana en richt hij al zijn creatieve energie op het ontwerpen van de stad.

Ljubljana is een van Europa’s kleinste hoofdsteden, maar eentje met grootstedelijke allure. Onweerstaanbaar charmant met haar Romeins verleden, een gerenoveerd middeleeuws kasteel dat hoog boven de oude stad uittorent en de rivier Ljubljanica met bankjes, parkjes en oevers ontworpen door Plečnik. Geroezemoes stijgt op vanaf de volle terrassen aan Cankarjevo nabrežje. Een Sloveense nazomer dient zich in volle hevigheid aan.

Ljubljana: 280.000 inwoners

Je hoeft niet ver te lopen om drie hoogtepunten van Plečnik’s oeuvre in de binnenstad te kunnen aanschouwen. De Markt, gebouwd in de jaren van de Tweede Wereldoorlog, is aan de kant van de rivier voorzien van grote halfronde ramen en aan de straatkant versierd met een klassieke zuilengalerij. Het complex is verbonden met een ander iconisch werk van Plečnik, Tromostovje, ook wel ‘de drie bruggen’ genoemd.

In nauwelijks vijf minuten wandel je verder naar een van zijn belangrijkste gebouwen, de nationale- en universiteitsbibliotheek. Al zou je er ook zomaar aan voorbij kunnen lopen. De bakstenen gevel, onderbroken door steen – overblijfselen van gesloopte huizen in Ljubljana, doet zijn omvang kleiner lijken dan het is, waardoor het niet opvalt in de skyline van de bakstenen daken van het oude Ljubljana.

Hoewel Plečniks stempel op Ljubljana onmiskenbaar is, heeft een nieuwe generatie Sloveense architecten met subtiele hedendaagse toevoegingen de stad een nieuwe eeuw binnengeloodst. Jurij Sadar en Boštjan Vuga richten in 1996 SADAR+VUGA op. Ze worden gezien als de ‘kleinkinderen’ van Plečnik, omdat ze op hun eigen manier invulling geven aan zijn gedachten, waarden en uitgangspunten. 

Aan de oever van de Ljubljanica hebben zij vorm gegeven aan Vander Hotel, waar ik vannacht slaap. Het is gebouwd in de binnenruimte van vier historische gebouwen die aan elkaar grenzen. De buitengevel van het gebouw, met zijn barokke elementen, is onaangetast gebleven. Binnen waan je je in een 3D-landschap van gewapend beton, staal en glas. Met de kleine infinity pool op het houten dakterras en het populaire restaurant op de begane grond is het volledig overbodig dat de receptioniste nog eens benadrukt dat ik van veel geluk mag spreken dat ik een overnachting heb kunnen boeken.