Deze slideshow vereist JavaScript.

BARCELONA, 28 APRIL 2019. Het draait, in de charmante stad vol historie en vermaak, uit op toch wel een lichte kater. In Barcelona bespeuren we in 2009 de eerste verschijnselen van ‘overtoerisme’. Het relatief nieuwe begrip leidt op dat moment bijvoorbeeld in Venetië al enige tijd tot grote spanning. Het Italiaanse openluchtmuseum is verworden tot een soort Disneyland door de almaar toenemende stroom bezoekers, die met z’n allen stapvoets langs de belangrijkste attracties in de nauwe straatjes van de prachtige binnenstad slenteren.

Wij laten daarom de populaire hoofdstad van Catalonië een decennium voor wat zij is. In het nieuws volgen we de hoogoplopende discussie over de spagaat waarin Barcelona terecht is gekomen: in 2017 logeren dertig miljoen bezoekers in de stad, tegenover een bevolking van 1,6 miljoen. Toerisme – de kip met de gouden eieren – zorgt voor economische groei en voor 100.000 banen in Barcelona. Maar bewoners klagen over overlast en de steeds hogere huizenprijzen.

Toeristen worden door boze inwoners van hun geleende fietsen afgeduwd en in cafés lastiggevallen. De nieuwe burgemeester Ada Colau kondigt aan dat zij van Barcelona weer een leefbare stad wil maken. Er mogen geen nieuwe hotelkamers en toeristenappartementen worden gebouwd in het centrum. Ook is er een stop op licenties voor bijvoorbeeld Airbnb en Home Away, organisaties die appartementen en huizen verhuren. Er zijn, volgens schattingen, ongeveer 50.000 illegale slaapplekken in de stad.

De zichtbare, maar ook de gevoelsmatige impact van overtoerisme op een stad als Barcelona is enorm. Kaartjes kopen voor Parc Guëll via internet is anno 2019 een slim idee, hou er alleen rekening mee dat je zeker twee dagen later pas kunt gaan. Op het hoogste punt van Gaudi’s park, Monte de la tres cruses, is een verbodslint gespannen rond het uitkijkpunt. Tientallen toeristen kruipen er brutaal onderdoor om zo de beste foto’s van het magnifieke uitzicht te kunnen maken. Alsof het de normaalste zaak van de wereld is.

Barcelona: 1,6 miljoen inwoners

Als je wil zien wat je al weet, word je op elke straathoek in het centrum bevestigd in het beeld van een overvolle stad. Immigranten vormen over honderden meters een cordon in de haven van Barceloneta. Ze verkopen hun prullaria aan de massa, en neem ze dat eens kwalijk. Wie op zoek gaat naar het authentieke karakter van wijken als Raval of El Born doet dat nooit alleen. De Ramblas is nog steeds een prachtige laan van Plaza Catalunya naar de zee, maar het is eerst en vooral een overbevolkt openluchtcircus.

Toerisme is waarschijnlijk de belangrijkste bedrijfstak ter wereld. Groter dan de olie-industrie en de automobielbranche. Volgens schattingen is de omvang ongeveer 7000 miljard euro per jaar. Dat is 10 procent van het bruto mondiaal product. Deskundigen buigen zich al een tijdje over de oplossingen voor overtoerisme, door de Amerikaanse journalist Elizabeth Becker ooit zeer treffend omschreven als “een etentje organiseren voor tien vrienden en tweeduizend man voor je deur aantreffen”.

Peter Debrine van Unesco hoopt dat steden werk gaan maken van een verplicht reserveringssysteem voor alle toeristische hoogtepunten die een bezoeker wil zien, zo zegt hij in een interview met Vrij Nederland. “Ik verwacht dat toeristen over een paar jaar éérst een kaartje voor het Louvre en de Eiffeltoren zullen reserveren en daarna een vlucht en een hotel boeken. Als er in een bepaald weekend geen kaartjes meer daarvoor zijn, is Parijs dus te vol en kunnen ze beter een ander weekend komen.”

En toch snapt iedereen waarom Barcelona voor velen een droombestemming is. En altijd zal blijven. In elke grote stad kun je ontsnappen aan de drukte, als je daar je best voor doet. Wij verblijven een week in Poble Nou, de voormalige arbeiderswijk die vorm krijgt in de eerste helft van de negentiende eeuw als de industriële revolutie Barcelona bereikt. Vandaar ook de benaming het ‘Catalaanse Manchester’, voor een groot deel ontworpen door Ildefons Cerdà die ook verantwoordelijk is voor de aanleg van de aangrenzende wijk Eixample.

In de fabrieksgebouwen zitten nu ateliers, faculteiten van de universiteit, kunstencentra of andere creatieve werkruimtes. Ca l’Alier ligt naast ons appartement en fungeert als stadskantoor. Er is nog weinig te doen, al is de dame van de bewakingsdienst uiterst vriendelijk. De fraaie ruimtes kun je huren voor bijeenkomsten. Er wordt een (verticale) tuin ingericht en er wordt hard gewerkt aan de inrichting van een plein voor het gebouw. Zoals op meer plekken in de wijk staat ook hier de schoorsteen nog fier overeind, als een relikwie dat herinnert aan het verleden.

Silicon Valley, 22@ Barcelona, Districte de la Innovació: het zijn veelgebruikte aanduidingen voor het Poble Nou van nu. Sinds de start van de stedelijke, economische en sociale vernieuwingen zijn er duizenden start ups, hightech bedrijven en multinationals als Facebook naar Barcelona verhuisd. Het plan voorziet in 220.000 vierkante meter aan publieke ruimtes en woningbouw. Het aantal inwoners in de wijk is met 25 procent toegenomen. En het mooie is, je vindt er overal rust en ruimte bij de belangrijkste highlights als het designmuseum, Torre Agbar, Forum aan de Diagonal, Parc del Centre del Poble Nou en winkelcentrum Glories.

Contrast tussen oud en nieuw in Poble Nou: museum Can Framis.

Een dorpsgevoel in de grote stad. Je kunt het op deze zondagochtend beleven op de stoep voor het hippe (vegetarische) restaurant Sopa aan de Carrer de Roc Boronat 114. Nou ja, stoep? De hele straat – autovrij – staat vol met mensen. Kinderen spelen, ouders kletsen. De speeltuin zit vol. Ertegenover ligt museum Can Framis. De voormalige textielfabriek ligt in de schaduw van hoge, moderne gebouwen. Een meer typerend beeld van deze wijk, en het contrast tussen oud en nieuw, kun je niet krijgen.